Enflasyon aldı başını gidiyor, 3 haneli rakamlara çoktan ulaştı. Bu durumda, 500 ve 1000 liralık banknotlar basmak zorunlu hale geldi. Merkezi yönetim bu konuda şimdilik direniyor, ancak seçimlerden sonra yeni banknotları piyasaya sunmak zorunda kalacak.
Şimdilik, 6 farklı değerde banknot kullanıyoruz. En büyüğü 200, en küçüğü 5 lira değerinde... Bu banknotların en küçükleri yakında değerini tamamen yitirip piyasadan çekilecek. Her gün elimizden gelip geçen bu banknotlarla vedalaşmadan, genellikle yapmadığımız bir şey yapalım ve üzerlerinde kimlerin resimlerinin olduğuna bakalım. Madem Türkiye Cumhuriyeti banknotlarına resimlerinin basılmasını hak edecek kadar hizmet etmişler bu ülkeye, biz de onları tanıyalım ve analım.
* * * * *
Bütün banknotların ön yüzünde, doğal olarak, bu ülkenin kurucusunun resmi var. Arka yüzdeki resimler ise her banknotta değişiyor.
En küçükten başlayalım, ilk piyasadan çekilecek o... 5 liralık banknotların üzerinde Aydın Sayılı'nın resmi var. Aydın Sayılı, yeteneği Atatürk tarafından fark edilerek yurt dışına eğitime gönderilen bilim insanlarımızdan biridir. Atatürk'ün "Sizleri bir kıvılcım olarak yolluyorum, alevler olarak geri dönmelisiniz" dediği gençlerden biri...
1933 yılında, Harvard Üniversitesi'nde Bilim Tarihi okumak üzere ABD'ye gönderilmiş. Kendisine duyulan güvenin hakkını veren Sayılı, Bilim Tarihi konusunda dünyada ilk kez doktora yapan kişi olmuş. Eğitimini tamamladıktan sonra, "Türkiye kaybetti, ABD kazandı" dememiş, "Türkiye kazansın" diyerek yurda geri dönmüş. Asistan olarak göreve başladığı Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nde ordinaryüs profesör unvanı alıncaya kadar çalışmış, emekli olduktan sonra bile üniversitede ders vermeye devam etmiş. Atatürk Kültür Merkezi'nin kuruluşunda görev almış ve 80 yaşında ölünceye kadar bilimsel çalışmalara katılmaya devam etmiş.
Türkçe dışında 5 dil bilen ve yurt içi ve yurt dışında sayısız ödüle layık görülen Aydın Sayılı, çok sayıda kitaba da imza atmış ve bunlardan birine, Atatürk'ün ünlü sözüne ithafen, "Hayatta En Hakiki Mürşid İlimdir" adını vermiş.
* * * * *
Gelelim 10 liralık banknot üzerinde resmi bulunan Cahit Arf'a... O da Cumhuriyetin ilk döneminin değerlerinden... Fransa'da yüksek lisansla başlayan bilim yolculuğu, Almanya'da doktora çalışmasıyla sürmüş. Tabi ki, o da diğer 'kıvılcımlar' gibi, eğitimini tamamladıktan sonra ülkesine dönmüş. İstanbul Üniversitesi'nde yıllarca çalışmış, ordinaryus profesörlüğe kadar yükselmiş. Ardından ABD'de araştırma ve inceleme çalışmaları ve sonrasında yine ülkeye dönüş, ODTÜ'te 70 yaşına kadar çalışma... Bu yaştan sonra da, TÜBİTAK'ın geliştirilmesi için emek verme...
Böylesine dolu dolu bir hayatı matematiğe adamıştı Cahit Arf; "'Ben matematiğe hayatımı verdim, karşılığında hayatımı geri verdi" diyordu. Kendi adıyla anılan birçok kavramı ve teoremi matematik dünyasına armağan etti. Şimdi 10 liralık banknot resimlerin üzerinden gençlere gülümseyerek bakıyor ve onlara bilimin değerini anlatmaya çalışıyor.
* * * * *
Ve 20 liralık banknot... Üzerinde, Cumhuriyet öncesi dönemde yetişmiş ve Cumhuriyet'in ilk yıllarında da hizmetlerine devam etmiş Mimar Kemaleddin Bey'in resmi var... Dönemin başkenti İstanbul'da doğmuş, Hendese-i Mülkiye'den (günümüzdeki İstanbul Teknik Üniversitesi) mezun olduktan sonra, Padişah'ın emriyle eğitim için Berlin'e eğitime gönderilmiş ve dönüşünde Hendese-i Mülkiye'de ders vermeye başlamış. Bir yandan da İstanbul'da, Edirne'de, Filibe'de, Selanik'te, Bandırma'da, Aydın'da, Medine'de, kısaca ülkenin birçok kentinde, cami, türbe, konak, apartman, eğitim binaları, gar, hamam, han gibi farklı türdeki birçok binanın mimarisine imza atmış, Mescid-i Aksa'nın onarımında görev almış.
Ankara'nın başkent olarak yapılandığı yıllarda, Mimar Kemaleddin Bey, yapımını gerçekleştirdiği çok sayıda bina ile, başkentin imarına katkıda bulunmuş. Mimar Kemaleddin Bey'ın son eseri, bugün Gazi Üniversitesi Rektörlük Binası olarak kullanılan Gazi İlköğretim Muallim Mektebi olmuş. 1927'de, henüz 57 yaşında iken, inşaatı süren Ankara Vakıf Oteli şantiyesinde beyin kanaması geçirerek hayatını kaybetmiş.
* * * * *
Söylediğim gibi, yeni banknotlar yolda. Bakalım onların üzerinde kimlerin resimleri yer alacak ve bizlere ne anlatacak...