Bir önceki yazımda ‘Tüketici Mevzuatı’ açısından merak edilenler ile ilgili kısa açıklamalarda bulunmuş, kredi kartı ile ilgili olarak herhangi bir açıklama yapmamıştım. Çünkü kredi kartı, özellikle tüketicileri yoğun olarak ilgilendiren kısmı ile “üyelik ücreti, üyelik aidatı” sadece Tüketici Mevzuatı’nın konusu değildir. Kredi kartı ile ilgili olarak kart üreten kuruluşlar tarafından alınan ücretler ya da bankacılık işlemlerinden Tüketici Kanunu’n dışında başka kanun ve yönetmelikler ile belirlenmektedir.
Kredi kartı ile ilgili olarak ilk belirleme 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 22/2 maddesinde yapılmıştır. Buna göre; kredi kartı sözleşmeleri, faiz veya benzeri bir menfaat karşılığında, ödemenin 3 aydan daha uzun süre ertelenmesi veya benzer şekilde taksitle ödeme imkânı sağlanması hâlinde tüketici kredisi sözleşmesi sayılmaktadır.
Ayrıca aynı Kanunun 31/3 maddesine göre de kart çıkaran kuruluşlar, tüketicilere yıllık üyelik aidatı ve benzeri isim altında ücret tahsil etmedikleri bir kredi kartı türü sunmak zorundadır. Bu hükümden açıkça anlaşılan kart çıkaran kuruluşların bazı kredi kartlarından yıllık üyelik ücreti adı altında bir ücret tahsil edebilme imkanının olduğudur.
Kredi kartı kavramı ve kredi kartı sözleşmesinin asıl tanımlandığı yer ise 5464 sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunudur. Burada, kredi kartı “nakit kullanımı gerekmeksizin mal ve hizmet alımı veya nakit çekme olanağı sağlayan basılı kartı veya fizikî varlığı bulunmayan kart numarası” olarak tanımlanmıştır. Fiziki varlığı bulunmayan ve sadece numaradan oluşan kartlar sanal kartlardır.
SÖZLEŞMEYE DİKKAT
Kredi kartı sözleşmesi, ister tüketici kredisi mahiyetinde olsun, isterse olmasın her şekilde bir tüketici işlemidir ve Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanunun tüketici işlemlerine sağlamış olduğu korumalardan yararlanır. Bunun anlamı ise sözleşmenin mutlaka yazılı olarak yapılması, yazı karakterinin en az 12 punto büyüklüğünde olması ve sözleşme hükümlerinin tüketici aleyhine ve onun bilgisi dahilinde değiştirilememesidir.
TÜKETİCİ LEHİNE OLMALI
Kredi kartı sözleşmelerini düzenleyen kuruluşların sözleşmeye haksız şartlar koyarak tüketiciye zarar vermeleri uygulamada en sıklıkla görülen sorunlardan biridir. Kredi kartı sözleşmesi hukuki nitelik olarak tüketici sözleşmesi olduğundan tüketici sözleşmelerinde haksız şartları düzenleyen Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 5. maddesi hükmündeki korumadan kredi kartı kullanan bütün tüketiciler yararlanacaktır. Tüketici, genel işlem şartlarını içeren standart sözleşme metnini değiştirme yetki ve olanağına sahip değildir. Bu durum, taraflar arasındaki sözleşmede eşit olmaları prensibini, sözleşme özgürlüğü prensibini ve sözleşme adaletini bozmaktadır. Bu nedenledir ki; bu tip sözleşmelerde tüketici aleyhine olarak değerlendirilecek haksız şart niteliğindeki hükümler geçersizdir.
SÖZLEŞMENİN YASAKLARI
Kart hamilinin yaptığı işlemler nedeniyle kendisinden sadece sözleşmede yer alan faiz, masraf istenebilir, sözleşmede yer almayan faiz ve masraf ise talep edilemez ve kart hamilinin hesabından kesilemez. Sözleşmede kart hamilinin haklarını zedeleyici ve kart çıkaran kuruluş lehine tek taraflı haksız şartlar sağlayan hükümlere yer verilmesi yasaktır.
Tüketici kredisi niteliği taşıyan kredi kartı sözleşmelerinde faiz dışında tüketici aleyhine bir değişiklik yapılamaz. Faiz değişikliği ise bu değişikliğin yürürlüğe girmesinden 30 gün önce tüketiciye kağıt üzerinde veya kalıcı veri saklayıcısı aracılığıyla yazılı olarak tüketiciye bildirilmelidir. Bu bildirimde yeni faiz oranının yürürlüğe girmesinden sonra yapılacak ödemelerin tutarı, sayısı ile aralıklarının değişmesine ilişkin ayrıntılara yer verilmeli, faiz oranının artırılması halinde, yeni faiz oranının geriye dönük olarak uygulanmayacağı, tüketicinin en geç 60 gün içinde borcun tamamını ödediği ve kredi kullanmaya son verdiği takdirde faiz artışından etkilenmeyeceği belirtilmelidir.
YILLIK ÜCRETLER
Kredi kartı ile ilgili en önemli sorun olan yıllık üyelik ücreti ile ilgili olarak öncelikle Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanun gereğince kredi kartı sözleşmesinde, bu ücretin alınacağına dair açık bir hüküm bulunması gerekir. Ayrıca kart çıkaran kuruluşun bu hususu tüketiciyle müzakere etmiş ve ayrıntılı bilgi vermiş olması şarttır. Aksi takdirde bu ücretin alınması “haksız şart” sayılır.
Finansal Tüketicilerden Alınacak Ücretlere İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, kuruluşlar tarafından finansal tüketicilere sunulan ürün veya hizmetlere ilişkin olarak faiz veya kâr payı dışında alınacak her türlü ücret, komisyon ve masraf türleri ile bunlara ilişkin usûl ve esasları belirlemektedir Bu yönetmeliğe göre sözleşme kapsamında ücret alınabilecek her bir ürün veya hizmet için finansal tüketicinin onayının alınması zorunludur. Kuruluşlar tarafından finansal tüketicinin onayının alındığı ispat edilemediği takdirde onay alınmamış sayılacaktır.