Salı Sohbetleri’nin bu haftaki konuğu Antalya Ticaret İl Müdürü Seval Yasak Dizerkonca oldu. Dizerkonca ile tüketici haklarını, Ticaret İl Müdürlüğü’nün görevlerini ve ampute futbolunu konuştuk.
34 KREDİ KOOPERATİFİMİZ VAR
-Antalya, siz göreve geldikten sonra Antalya Ticaret İl Müdürlüğü olduğunun farkına vardı. Sizin bu anlamda göz önünde bulunmanız bir artı kazandırdı mı?
Ben Antalya Büyükşehir Belediyesi Dış İlişkiler Daire Başkanı iken yaptığımız işleri ön plana çıkarmıştık. Sonrasında ise bana bu görev verildi. Devlet büyüklerimiz ‘Ticaret İl Müdürü olarak görev yapmanızı istiyoruz’ dediler. Ben de devletin her kademesinde görev yapmak şereftir dedim ve kabul ettim. İngilizce Ekonomi mezunuyum. Ticaret İl Müdürlüğü ile çok ilişkilendirmişler. Ticaretin olduğu her yerle bizim ilgimiz var. Göreve geldikten sonra gerek sosyal medyadan, gerekse bulunduğumuz diğer sivil toplum kuruluşlarıyla çok büyük farkındalık yaratıldı. 5 ayı bitirdik. Sonuçta yöneticilik her yerde aynı ama mevzuat farklı. Antalya Ticaret İl Müdürlüğü’ne geldiğimde kendimi Esnaf Kefalet Kredi Kooperatifleri’nin genel kurullarının ortasında buldum. Hiç bildiğim bir konu değil. Siyaseten o konularla ilgili başkanları biliriz. Ama tam işleyişini biliyordum. Kooperatifler olarak Antalya’da Esnaf Kefalet Kredi Kooperatifi 34 tane ve bunlar devletin vatandaşa verdiği en büyük kolaylık. Diyor ki, dışarılarda 15’lere varan faiz alınırken, burası 0,5 ile kredi veriyor. Dolayısıyla hepsinin maddi durumu oldukça iyi. Çok kıymetli kooperatif başkanları ile tanıştım. 34 kooperatifin 32 tanesini genel kuruluna bizzat gittim. Sayın Bakanımız Bülent Tüfenkçi’nin benden böyle bir ricası olmuştu. Gittiğimde şimdiye kadar hiçbir Ticaret İl Müdürü onların genel kurulunda konuşmamış. Ama ben çoğunu zaten başka yerlerden tanıdığım için yabancılık çekmedim.
O zaman doğru bir makamdasınız diyebilir miyiz?
Evet. Doğru bir yerdeyim.
EN DONANIMLI EKİBE SAHİBİZ
Sorumluluk alanları oldukça geniş. Personel sayısı ve donanımlı açısından yeterli misiniz?Kooperatiflerin yanı sıra hal sisteminin kayıt olması gereken komisyon ve üreticisinin kayıt sistemini biz oluşturuyoruz. Bir hal kurulacaksa, bir pazar yeri kurulacaksa bizim bakanlığımızdan görüş alınarak, yapılan işlemler. Onunla ilgili bir sistemimiz var. Hallerle ilgili bizim tüketici hakem heyeti olduğu gibi, hal hakem heyetimiz de var. Devlet öyle bir kolaylık sağlamış ki burada 68 bin liraya kadar Antalya Ticaret İl Müdürlüğü’nün kurduğu hal hakem heyeti yetkili. Çiftçi bunu bilmiyor, Antalya da bilmiyor. Kamu spot çalışması yapmaya çalışıyorum. Özellikle tarımla ilgili ilçelerde büyük billboardlarda bunu duyurmak için çalışma başlattık. Antalya’ya özel. İnşallah Türkiye’ye yayılır. Çünkü çiftçi bilmiyor. Bir de biz bütün Antalya’daki tüketicilerle ilgili tüketici Hakem Heyetiyiz. Personel tabi ki yeterli değil. Çünkü Sanayi ve Ticaret İl Müdürü iken biz ayrılmışız. Bizim bakanlığımızda gümrük bölümü zaten oturmuş bir bölüm. Ama ticaret bölümü sanayi ile paylaşıldığı için çok yeterli değil. Birçok kente bakın, Antalya en iyilerden biri. Biz 48 kişiyiz. Birçok ilde 48 kişi yok. Tabi ki yeterli değiliz ama bizim ekibimiz donanım ve tecrübe olarak Türkiye’nin en iyilerinden.
ETİKETLERE DİKKAT
Piyasa ve denetim önemli olan konulardan biri. Etiketsiz ürünler satılıyor. Etiketsiz ürünler yüzünden ciddi bir haksız rekabet oluşuyor ve insanlar kandırılıyor. Bu konuda piyasada gözetim yapabiliyor musunuz?Tüketicinin korunması ve piyasa gözetimi ile ilgili genel müdürlüğümüz var. 7 yıldır genel müdürlük yapan Ramazan Ersoy’da buranın başında. Dolayısıyla bizim ticaret müdürlüklerine denetmenler kazandırıldı. Denetmen yardımcısıydı ve çok yeni denetmen oldu bu arkadaşlar, biz de 4 tane var. Yani bir nevi müfettiş. Bu bizim bakanlığımızca incelenmesi gereken her yere, genelde şikayetler çok fazla ise onlara direkt gönderiyoruz. Ben bu konuyla ilgili deneyimli ekip kurdum. Bir kişi ile denetleme yapılmıyor. Yanında şahit olması için 2 kişiyle yapılması gerekiyor. Şimdi belediyelerin bu işin içinde olması lazım. Gerekirse polis istiyoruz. 19 ilçeye periyodik olarak yazılar yazıyoruz. Çünkü denetim aslında belediyenin işi, ancak işin takibi ise biz de. Şu an çok yeterli yapıldığını zannetmiyorum. Çünkü giden zabıtanın bu işle ilgili eğitimi yok. Neyi denetleyeceğini bilmiyor. Mesela etiket denetlerken şunun farkında değildim, bu göreve atandıktan sonra öğrendim. Restoranlara gidin. Kapıda size sunulan menü ile içerdeki menünün aynı olması lazım. İnanın çok büyük firmaların restoranlarında dahi aynı olmuyor. Sizin elinizde ki menüde çay 5 lira ise, hesapta 8 lira çıkıyor. Siz bir sürü şey yediğiniz için bunu fark etmiyorsunuz.
ADİSYON KULLANIMI ZORUNLU
Etiket kullanmak zorunlu mu?Zorunlu. Size verilen menü ile adisyon aynı olmak zorunda. Maliye Bakanlığı’nın gereğidir adisyon tutmak.
Bu tespit edildiğinde ne yapmak gerekiyor?
Anında fotoğraf çekiyorsunuz. Bize bir dilekçe ile de gelebilirsiniz ya da e-devletten dilekçe ile de şikayetinizi yapabilirsiniz.
YANLIŞI YAPANI BELGELEYİN
ATSO’nun da bir disiplin kurulu var. Her meclis toplantısında verilen cezalar genelde uyarı cezası oluyor. ATSO Disiplin Kurulu ile bir ilişkiniz var mı?Sanayi ve Ticaret Odası’nı, Ticaret Borsası’nı, Esnaf Odaları Birliği’ni biz denetçi kurumuyuz. Onların üst kurumuyuz. Kurallarını, kanunlarını koyan bizim bakanlığımız. Onların denetlemesini de yapan bizim bakanlığımız. Seçimlerini biz yapmıyoruz. Seçim ve oy kullanma YSK’nın ama oy kullanıldıktan sonra ki evraklarının kontrolü bize ait. Mesela ATSO ve Esnaf Odaları Birliği’nde, Ticaret Sicil ve Esnaf Sicil diye iki sicil müdürlüğü var. Onlar da yine bizim denetimimizde. Bu kurumlar bizimle çalışmak zorunda. Ama henüz Antalya’da o aşamada yeni yeni gelişiyoruz. Mesela bu etiket denetiminde Ticaret Odası’nın bizimle birlikte olması gerekiyor. Biz tek başımıza yapmıyoruz. Onların gösterdiği kişilere de gitmiyoruz. Mesela ben ilk göreve geldiğim zaman, Sayın Valimiz Münir Karaloğlu’nun emriyle AVM denetimini yaptık. 10 AVM’yi denetledik. Bakanlığın cezaları çok ağır. Bunlar yaşanmış şeyler onun için anlatıyorum. Mesela çocuğunuza bir emzik alacaksınız, rafta 32 lira ancak kasaya geliyor 55 lira ve bunu yapan çok büyük bir firma. Orada bana sadece sözlü şikâyette bulunuyor, olmaz. Orada fotoğraflamak gerekiyor.
HAKLARINIZI ÖĞRENİN
O zaman bütün vatandaşlardan gönüllü denetleyicilik yapmasını isteyebilirsiniz.Tabi, kesinlikle. Bunun yanında biz esnafımızı da koruyoruz. Düzgün esnaf yok mu? Elbette var. Onlara da teşekkür ederiz. Genelde şöyle bir savunma ile karşılaşıyoruz “Biz o etiketi değiştirmeyi unutmuşuz” Öyle bir şey yok. Onu kendilerine taktik edinmişler. Çok fazla tespit ettik. Mesela devre mülk aldınız. Devre mülkte de size vaat edilen şeyler yerine getirilmediyse o da bize geliyor. Mesela deniz manzaralı bir odanın kalmak istiyorsunuz ve parasını ödediniz ancak size böyle bir oda verilmediyse; onu tespit ettiriyorsunuz ve bütün parasını iade alma hakkınız var.
VAADLER YERİNE GETİRİLMİYORSA
Vatandaş nasıl bir sorunla karşılaşırsa size başvurması lazım?Menülere dikkat edecekler. Menülerde tutarsızlık varsa kesinlikle fotoğraflasınlar ve bize müracaat etsinler. Paket turlarda eğer size vaat edilen eksiklikler varsa, size söylenen şeyler yoksa tespit etsinler. Yanınıza bir tane şahit alın, bize getirin. Onun haricinde devre mülkler var. Siz bir sözleşme imzaladınız diyelim, yaptığınız sözleşmeyi hiçbir gerekçe göstermeden 14 gün içerisinde fesih etme hakkınız var. Eğer iade etmiyorlarsa hemen notere gidin.
2.5 AYDA KARARA BAĞLIYORUZ
Bu tür işlemleri yaparken bir hukukçuya ihtiyacımız var mı?Hayır yok. Mesela Tüketici Hakem Heyetleri 3 bin 610 liraya kadar bizde. Bu nedir? Bir telefon aldınız. Ve siz alır almaz bir hafta içinde bozuldu. Teknik servise gönderdiniz. Teknik servisten 20 gün içinde size gelmiyorsa haklarınız var. Ya birebir o telefonu başka bir telefonla değiştirebilirler. Ya da o telefonun parasını size iade edebilirler. Siz yerine başka bir şey alabilirsiniz. Ya da tamamen para iadesi olur ve siz sözleşmeyi fesih edersiniz. Garanti kapmasında olması lazım ama. Mesela bir telefon 4 bin lira. Antalya Tüketici Hakem Heyeti’nin sınırı da 3 bin 610 lira. Siz 3 bin 310 lira ile 4 bin lira arasındaki farkı feragat ederseniz bize geliyorsunuz. Normalde ortalama 2 buçuk ay gibi bir sürede karara bağlıyoruz. Eğer ödeme yapılmazsa icraya da gidebiliyorsunuz.
CAYMA HAKKINIZI KULLANIN
Bu tür şikâyetler çok yoğun geliyor mu?Çok yoğun geliyor. Özellikle telefonlar. Taksitle satışlar. Taksitli satış sözleşmesinden imza alınıyor ama onun satış sözleşmesinin bir örneği tüketiciye verilmek zorunda. Bu 12 punto, sizin gözlüksüz okuma seviyesinde olması lazım. 12 punto değilse emin olun ki bir şey vardır onda. Senetle satış yapan yerlerde tüketicinin hiçbir gerekçe göstermeden cayma hakkı vardır. Hiçbir itiraz kabul edemez satış yapan yer. Mesela toplu senet alınıyormuş ve toplu icraya veriliyormuş. Aslında öyle değil. Eğer ödeme yapılmadıysa o senetten sorumlu. Toplamından değil. Abonelik sözleşmeleri var. Bunda da elektrik, su doğalgaz, internet gibi temel ihtiyaç niteliğinde sürekli yararlanılan şeylerin sözleşmesidir. Satıcı ve sağlayıcının sağlanan mal ve hizmet ile ilişki tüketici ile sözleşme sağlaması zorunludur. Nerden alırsanız alın bu konu ile ilgili sözleşme şart.
SAHTEKARLIK ÜZERİN KURULAN FİRMALAR VAR
Peki, bankalarla ilgili sorunlar sizi ilgilendiriyor mu?Evet ilgilendiriyor. Ayrıca kapıdan satışta üniversite öğrencileri çok kandırılıyor. Mesela internetten uzak erişim ile dil öğretimi satılıyor. Ama verilen şifre çalışmıyor. Senet imzalamış çocuk. Parasını da ödüyorlar. Şunu mutlaka hatırlatmalıyım, 14 gün içerisinde kapıdan ne alırsanız alın, iade edebilirsiniz. Genelde firmalar çok uyanık. Genelde sahtekârlık üzerine kurulmuş firmalar da var. Özellikle üniversite öğrencileri 14 gün içinde itiraz etsinler. Düzeltiriz laflarına sakın inanmasınlar. Bir kere çalışmıyorsa hiç çalışmıyor. Gitsinler notere bozsunlar sözleşmeyi. Noterde yaparlarsa karşı taraf hiç para alamaz.
PUL PARASI BİLE ALMIYORUZ
Bu kadar iş alanınız var. Hal’in ya da kooperatiflerin size bir ödemesi oluyor mu?Hayır. Biz pul parası bile almıyoruz. Mesela istemediğiniz SMS’ler, telefonlar varsa onlar için de bize bile gelmenize gerek yok. E-devletten şikâyette bulunabilirsiniz.
Sadece genel kurula gittiğimizde bize değil Maliye Bakanlığı’na yatırıyorlar parayı. Biz elden hiç para almıyoruz. Almamız söz konusu değil.
HERKES BİZİM GÖNÜLLÜMÜZ
- Siz 48 personelle ticarette hem iş adamıyla hem de tüketiciyle muhatap oluyorsunuz. Geniş bir yelpaze. Emniyet’in trafikte gönüllü müfettişleri vardı. Siz bünyenizde de böyle bir proje geliştirilip, gönüllü denetçiler oluşturma şansınız var mı?
Ben de onu düşündüm ama burada devlet herkesi gönüllük esasına dayalı müfettiş ilan etmiş zaten. Vatandaş şikâyet etsin diyor. Ama bu şikâyetlerde de esnafımızı koruyoruz. Mesela etiket denetiminde arkadaşlarımız cezaları bir uygulasalar beli doğrulamaz esnafın. Çok ciddi cezalarımız var. Etiketsiz tişörtten 100 tane varsa, bunun cezası 100 çarpı 246 TL demek oluyor. O kadar ceza alıyorlar. Pazarda bile etiket olması lazım. Bir de ayıplı mallar var. Siz ayıplı bir mal aldınız. Satın aldığını tarihten itibaren, ayıplı mal için 4 seçimlik hakkınız var. Dedim ya daha önce ürün garanti kapsamında servise verildiğinde 20 iş günü içinde teslim edilmezse bunda da 4 seçimlik hakkımız oluyor. Dayanıklı tüketim malları, elektronik ürünler, ayakkabı, tekstil gibi ürünlerin garanti kapsamında arızalanmasına ayıplı mal deniyor. Garanti süresi içinde ürünlerin ayıplı olduğu tespit edildiğinde ürün servis tarafından tamir edilmezse bilirkişi tarafında tespit edilir. Bir; sözleşmeden dönme, İki; ürünün satış bedeli üzerinden yapıp oranını isteme, üç; ücretsiz onarılmasını isteme, Dört: ayıpsız ürünle değiştirilmesi. Genelde de herkes sözleşmeden dönmeyi istiyor. 2016 yılı sonu itibariyle elektronik ileti şikâyeti 8 bin 243. Bilinçleniyoruz ama yine de az bu rakam. Bu şikâyetlerin 7 bin 693 tanesi SMS şikâyeti. 441 tanesi sesli arama. 190 tanesi de E-posta şikâyetiymiş. 2016 yılı sonu itibariyle 84 tanesine para cezası uygulanmış.
- Para cezası ne kadar?
SMS, arama başına 1.046 lira.
-Eğitim amaçlı bir uygulamanız var mı? Hakem heyetiniz, denetçilerini bir eğitimden geçiyor mu?
Evet yapıyoruz. Tüketici Hakem Heyetine yeni gelen arkadaşlarımıza il müdürlüğümüzde zaten ortalama 10 yıldır oradalar. Emekli bir hakime hanım gelmişti. O tekrar hakimliğe döndü. Sonra avukat arkadaşımız geldi. Şimdi o arkadaşımızda hakimliğe atandı. Yeni bir arkadaşımız gelecek. Onlar yasaları iyi bildiği için kısa bir eğitim veriyoruz. Şirketlerden bahsedeyim birde. Kuruluşu bakanlık izninde olan şirketler var. bunlar bankalar, finansal kiralama şirketleri, faktöring şirketleri, holdingler, döviz büroları bizim bakanlığımız tarafından kuruluyor. Bunlarında hepsi AŞ olarak kurulduğundan dolayı hepsinin genel kurullarını il müdürlükleri yapıyor.
GEÇMİŞİ UNUTMADAN
Ampute ne durumda? En son başkandınız.En son başkandım, evet. Türkiye’nin ilk kadın başkanıyım. 15 sene yaptım bu görevi. Onlarca arkadaşımı da iş sahibi yaptım. Onlardan aldığım hayır duasıyla ayakta kaldığımı düşünüyorum. Hiç hayatında spor yapmamış insanları sporu öğrettik ve sevdirdik. O spor sayesinde para kazanıyorlar. Hepsi yaşama tutundu. Kişilikleri, özgüvenleri arttı. Ben onu izledikçe çok hoşuma gitti. Ama yoruldum ve kendi süremi doldurmuştum ve Antalya Büyükşehir Belediyesi’ne devrettik. Şimdi sağ olsun Necati Yılmaz başında. Çok da iyi ve ilgileniyor. Faruk Bey var ASAT’ın Genel Müdürü. O da inanılmaz derecede ilgili. Hala çocuklar bana geliyor, bazı konularda. Elimden geleni yapıyorum. Bir üst lige çıktı Ampute Futbol Takımı. Aslında biraz daha destek olsalar zirvede olabilirler. Bir iki transferle çok güçlü olurlar.
DÜNYAYA İYİLİK YAPMAYA GELDİM
Sizi engellilere karşı duyarlı yapan bir olay mı var?Yok. Herkes bunu bana soruyor ama ben bu dünyaya iyilik yapmak için gelmişim. Ben ilkokulda bile durdururdum arabaları bir yaşlı görsem elinden tutar karşıya geçirirdim. Bir de çok iyi bir anne, babanın çocuğuyum ben. Manevi olarak çok iyi yetiştirildik. Türk geleneğini uygulayan ve birbirine bağlı bir aileyiz. Babamın ve annem çok karşılıksız iyilik yaptı. Beni zaten kardeşim Soner bu işe soktu.
AHİLİK HAFTASI ÖNEMLİ
Eklemek istediğiniz bir şey var mı?
Bence herkes elini vicdanına koyarak ticaret yapmalı. Tüketici de haklarını bilmeli. Yediğimiz, içtiğimiz, giydiğimiz her şeyin bilinci çocuklarımıza verelim. İnşallah üniversiteyle, Milli Eğitim Müdürlüğü ile çocukları bilgilendirme toplantısı yapacağız. Bu sene biraz geç kaldığımız için ben istemedim, yapmadık. Kamu spotu çalışması yapacağız. Antalya esnafı çok iyiliksever bir esnaf. Şimdi biz 18-21 Eylül’de Ahilik Haftası yapacağız. Şimdiden herkesi davet ediyoruz. İyi ve düzgün bir esnaf olmak için ahlaklı olmak gerekiyor. Bu zaten bu dinimizin gereği.
Yorumlar
Kalan Karakter: