Tuz uygarlık tarihi bakımından önemi olan ve tarih öncesinden beri bilinen değerli bir (mineral) madendir. İnsan ortaya çıktıktan kısa bir süre sonra tuzu kullanmayı öğrenmiş ve önemi günden güne artmıştır. Eskiden sadece gıdaların lezzetini arttırmak ve onları saklamak için kullanılan tuz zaman içinde sanayide de yer almaya başlamış, son iki yüz yıl içinde de sağlık dahil bir çok alanda tüketilen bir madde durumuna gelmiştir. 1700’ lü yıllara kadar sadece besinlerde lezzet amacıyla kullanılan tuz ondokuzuncu yüzyılda besinleri saklama, konserve yapma gibi saklama yöntemleri için kullanılmaya başlamıştır. Günümüzde besin eklemesinden daha çok endüstriyel amaçla kullanılmaktadır.
Tarihte tuz para yerine kullanılacak kadar değerli olmuştur. İngilizcede yer alan “maaş, ücret” anlamındaki “salary” kelimesinin Latince kökenli “salarium” dan geldiği ve bu kelimenin başlangıçta Romalı askerlere verilen tuz tahsisatını ifade ediyordu. Günümüzde hala Afrika’ daki bazı toplumların tuzu para gibi işlem gören bir değişim aracı olarak kullandığı bilinmektedir.
Aşırı tuz tüketimi değiştirilebilir bir sağlıksız beslenme uygulamasıdır ve bir çok kronik hastalığın temelinde yer almaktadır. Özellikle oluşumunda aşırı tuz tüketiminin önemli bir etken olduğu hipertansiyon, dünyada önlenebilir ölüm nedenleri içersinde bir numaralı risk faktörüdür.
Yapılan bilimsel çalışmalarla ülkemizde tuz tüketiminin Dünya Sağlık Örgütü' nün önerdiği değerin yaklaşık üç katı kadar olduğu gösterilmiştir. Fazla tuz tüketimi yüksek kan basıncına neden olmaktadır. Yüksek kan basıncı ise ülkemizde ölümlerin ve hastalık yükünün en önemli nedeni olan kalp hastalıklarının önde gelen risk faktörüdür. Hastalık yükü çalışmasına ülkemizde her dört ölümden birisi yüksek tansiyon ile ilgilidir. Aşırı tuz tüketimi yüksek kan basıncına neden olarak ya da olmadan inmelerin en önemli sebeplerinden birisi olarak gösterilmektedir. Ayrıca aşırı tuz tüketiminin sadece yüksek kan basıncı nedeni olmakla kalmayarak günümüzde önemli birer sağlık sorunu haline gelen mide kanseri, osteoporoz, böbrek hastalıklarının gelişimiyle de yakından ilişkili olduğu belirlenmiştir.
Diyet sodyum tüketimi toplumsal ve bireysel kan basıncı seviyesinin belirleyicisidir. Yapılan çeşitli çalışmalarla 1 g/gün diyette tuz alımının azaltılması felçlerde %5, kalp krizlerinde %3 azalma, diyette tuz alımının 9 g/gün azaltılmasının ise felçlerde %34, kalp krizlerinde ise %24’ lük bir azalma sağladığı tespit edilmiştir.
Yetişkinler için minimum sodyum gereksinmesi günde 500 mg’dır. Bu miktar yaklaşık ¼ tatlı kaşığı tuzdur. Maksimum tuz alımı ise günlük 6 g (2.4 g sodyum) olarak belirlenmiştir.
TUZU AZALTMANIN YOLLARI
1. Daha az tuzlu besinleri hazırlamayı öğrenin. Örneğin makarna, pirinç, tahıllar ve sebzelerin pişme suyuna tuz ekleme zorunluluğundan kaçının. Sodyumu azaltmak için en kolay yol budur. Tuz birçok pişmekte olan sebzeyi sertleştirir, tahılların zor pişmesini sağlar.
2. Market alışverişlerinizde dikkatli olun. Turşu, konserve tüm besinler, hardal, zeytin, soya sosu, tuzlu kraker ve bisküvilerin tuz içeriği çok fazladır. Ancak besin endüstrisinin sunduğu her yiyecek yüksek oranda tuz içermemektedir. Buna en güzel örneklerden birisi paket çorbalardır. Paket çorbaların ciddi oranda tuz oranları azaltıldığı için alışverişlerinizde güvenle alabilirsiniz.
3. Bol baharat kullanın. Sağlıklı beslenme planımızda baharatları besinlerin görünüşünü güzelleştirmek, tat ve kokusunu hoşa gider hale getirmek ve besin değerini arttırmak amacı ile kullanabilirsiniz. Kurutulmuş veya tane olarak; kırmızıbiber, paprika, kekik, nane, anason, kimyon, maydanoz, defne, sumak, biberiye, mercanköşk, sarımsak tozu, hardal, tarçın, karanfil, yenibahar, anason, çemen otu, vanilya, zencefil, zerdeçal, kuş üzümü, çörek otu, reyhan, kehribar, Hindistan cevizi, rezene, kişniş, adaçayı, fesleğen, kakule, mahlep ve safranı serbest olarak beslenmenizde yer verebilirsiniz.
4. Potasyum klorür içeren tuz çeşidini kullanın. Besin endüstrisi özellikle hipertansiyon problemi olan hastalar için kan basıncını yükselten sodyum klorür yerine tansiyonu düzenleyen potasyum klorür içeren tuzları da tüketicilerle buluşturmuştur. Günlük sağlık önerileri kadar potasyum klorür içeren tuzlardan kullanmaya özen gösterin.